Alzheimer hastalığı hepimizin ödünü koparıyor. Yaşlandıkça aklınızı kaybetme düşüncesi korku vermekte ve en bilinen şekli ile bunamadan (demans) ve Alzheimer hastalığından kaçınmak veya hızını yavaşlatmak için yapabileceğimiz pek az şeyin olması korku vermekte.
Ancak araştırmalar Alzheimer hastalığı riskini artıran veya azaltan pek çok faktör olduğunu ortaya koymuştur. Bunları uygulayarak hastalığın gelişmesini geciktirebilirsiniz:
- Ayak bileğinizi kontrol edin
Ayağınızdaki kan akışının yavaş olması beyninizde sorun olduğunu gösteren bir işarettir ve basit bir test, beynin kavrama durumunu ve inme ve bunama olasılığını doğrulayabilir. Kuram, kan damarı sağlığıdır ve bu tüm vücut için aynıdır. Tıkalı arterlerin derecesi ve ayaklardaki kan akışı, beyin kan damarlarında koroner arter hastalığının varlığını gösterebilir. Doktorunuzdan, ultrason cihazı ve bir kan basıncı manşonu ile yapılan, ayak bileğinizdeki kan basıncı ile kolunuzdakini karşılaştıran ayak bileği-kol endeksi (ABI) testi yapmasını isteyin. Kan akışındaki zayıflamayı düzeltmek için doktorunuz size step-up (basamak inip çıkma) eksersizi önerebilir veya beslenme ya da ilaç tedavisinde değişiklik yapabilir.
- Antioksidan yönünden zengin gıdalar
Belirli gıdalar, belleğin zayıflamasını yavaşlatan ve Alzheimer hastalığını önlemeye yardım eden antioksidanları beyninize gönderir. Bunun için tüm meyve ve sebzeler iyidir ancak bunlar arasında (diabeti gözden kaçırmadan) kara ahududu, mürver ağacı dutu, kara üzüm ve yaban mersini en önde gelenlerdir.
- Kötü yağlardan uzak durun
Tükettiğiniz yağın tipi, beyin işlevlerinizi daha iyi ya da daha kötü yapıyor. Beyin hücrelerinin yetersiz olmalarına yol açarak gelişimini engelleyen doymuş yağlardan uzak durun. Süt, peynir, dondurma dahil yağ oranı düşük veya yağsız süt ürünleri tüketin. Derin dondurulmuş gıdaları azaltın.
- Daha büyük bir beyniniz olsun (Grow a bigger brain)
Siz 30 veya 40 yaşlarına ulaştığınızda beyniniz küçülmeye başlar ve böylece öğrenmek daha uzun sürer. Ancak bilim adamları şimdi, öğrenme eylemi yoluyla beyninizin boyutunu arttırabileceğinize inanıyor. Yeni şeyler üzerinde durun, beyninizi uyaran yeni bir şeyler öğrenmeye çalışın veya arkadaş çevrenizi genişletin.
- Çikolata etkisi
Çikolatanın ana maddesi kakao, güçlü kalp ve beyin koruyucu özelliklere sahip flavanoidler denilen çok yüksek antioksidan yoğunlukları içerir. Sıcak kakao içmek beyne kan akışını arttırır. Toz kakaodaki flavanoidler, sütlü çikolatadakinin iki katına sahip olan siyah çikolatadaki flavanoidlerin iki katını içerir. Beyaz çikolatada sıfırdır. (şekerinizin kontrolünü kaçırmayın!)
- Östrojen kanıtı
Alzheimer hastalarının yüzde seksen altısı, belleği arttıran östrojen hormonunun korunmasını belki de yaşamlarının yarısı boyunca kaybeden, kadınlardır. Mutlaka doktorunuza danışarak ilerideki bunaklık ve inme risklerinin başladığı menapoz döneminde hemen östrojen almaya başlayın.
- İyi kolestrolü yükseltin
İyi tip HDL kan kolesterolünün sizi kalp hastalıklarından koruduğu çok iyi bilinir. Ayrıca, beyninizi de koruyabilir. Araştırmacılar, beyin hücrelerini tahrip eden yapışkan maddeleri önlediğini ve beyin hasarını azaltmakta antienflamatuvar (iltihaplanma önleyici) olarak görev yaptığını ileri sürüyor. İyi kolesterol düzeyini arttırmanın yolları eksersiz yapmak, alkolden uzak durmak ve kilo vermektir.
- Google falan
İnternette arama yapmak yaşlanan beyni, bir kitap okumaktan çok daha fazla uyarıyor. MR görüntüleme taramaları, deneyimli sörfçülerinin acemi olanların beyin faaliyeti kıvılcımlarının iki katına sahip olduğunu gösteriyor. Bilgi aramak, bir şey satın almak veya oyun oynamak için internette girin. Bunun beyninize ne kadar yararı olacağı bilinmiyorsa da pasif uğraşlardan daha iyi olduğu muhakkak.
- ApoE4 geni
Bunu okuyan siz dört kişiden biri, geç-başlangıçlı Alzheimer hastalığının gelişimine karşı sizi üç veya on kez daha fazla duyarlı yapan bir genetik süre-bombasına sahiptir. Buna Apo lipoprotein E4 geni deniyor. Eğer ebeveynlerin birisinden tek değişkenli bir ApoE4 kalıt alırsanız Alzheimer riski üçe, her iki ebeveynden de çift doz alırsanız risk 10’a katlanıyor. ApoE4 gen tipinizi doğrulatmak için doktorunuzdan bir DNA testi yapmasını isteyebilirsiniz.
- Kahveye evet deyiniz
Kahve beyin yaşlanmasına karşı bir güçlendirici olarak ortaya çıkıyor. Kahve de antienflamatuvar ve beyinde kolesterolün hastalık etkilerini durdurmaya yardım ediyor. En önemlisi tümü bunamayı destekleyen inme, depresyon ve diyabet risklerini azaltıyor. Kahve, nöronik ölümü durduran ve diyabeti azaltan yüksek antioksidan ve kafein içermekte. Çoğu kişi için iki fincan günlük kahve alımı zarar vermek yerine yardımcı olmakta.
- Zayıflık tehlikeleri
60 yaştan sonra veya bu yaşlarda açıklanamayan kilo kaybı Alzheimer hastalığının işareti olabilir. Bir araştırma, kadınların bunama öncesi en az 10 yıl kilo kaybı ile başlayan bir hastalık geçirdiğini gösteriyor. Kiloları eşit olan kadınlar arasında, bunama gelişimine devam edenlerin otuz yıl içinde zayıfladıkları ve Alzheimer hastalığı olmayan kadınlardan ortalama 5,5 kg daha az kilolu oldukları görülmüştür. 60 yaşından sonra açıklanamayan kilo kayıpları konusunda doktorunuzla konuşun.
- İlk işaretleri biliniz
Bellek sorunları ilk işaret değildir. Derin algıda bir düşme olduğunun farkına varabilirsiniz. Örneğin bir bardak suyu almaya uzanır ama onu pas geçer ya da caddenin karşısına geçerken uzaklığı yanlış değerlendirirsiniz.
Yap-boz bulmaca yapmak veya bir haritaya bakmak kafa karıştırıcı olabiliyor. Koku duyunuzu kaybetmek, aynı soruyu tekrar tekrar sormak veya kişisel eşyaları garip yerlere (anahtarları buzdolabına) koymak da erken bir işaret olabilir. Bellek sorunlarının farkına varmamak, daha başarılı yaşam biçimi değişiklikleri ve ilaçlar, olası erken işaretler olarak değerlendirilir.
- Akdeniz diyeti
Akdeniz diyeti, yaşadığınız yer neresi olursa olsun, beyni bellek bozulması ve bunaklıktan korumaya yardım edebilir. Araştırmalar, Yunan ve İtalyanların yediklerinin beynin gıdaları olduğunu tutarlı olarak ortaya koyuyor. Bu yeşil yapraklı sebzeler, balık, meyveler, fındık, ceviz, baklagiller ve zeytinyağından oluşan zengin diyeti uygulamak Alzheimer hastalığından uzak kalma şansını neredeyse yarı yarıya artırabilir. Sadece bir veya birkaç gıdaya bağlı olmak yerine bu, beyin hücrelerini oksidatif hasarlardan koruyan bir antioksidanlar dizini dahil beyine iyi gelen karışık birçok besinden oluşan bir menüdür.
- Orta Yaş Şişmanlığı
Beyniniz kilolu olmanızı dikkate alıyor. Bir araştırma, normal kilolu olanlara göre obez kişilerin %8, fazla kilolu olanların ise %4 daha az beyin dokusuna sahip olduklarını ortaya koymuştur ki bir bilim adamına göre şişmanlık Alzheimer hastalığı riskini büyük ölçüde arttırıyor. Ayrıca, beynin Alzheimer hastalığının hedef aldığı alanlarında beyin küçülmesi meydana geliyor ki bu planlama, uzun süreli bellek, dikkat ve yürütme işlevleri ile hareketlerin kontrolü için son derece önemlidir.
Genç veya orta yaşta iken erken kilo artışı belirtilerini dikkate alınız. 70 yaşından sonra aşırı şekilde obez olmak, Alzheimer hastalığı riskini arttırmıyor ancak bilişsel işleyişi uyarıcı en iyi yol olan ve Alzheimer hastalığının başlamasını her yaşta geciktirebilen eksersiz yapmayı ihmal edebilirsiniz anlamına geliyor.
- Uykunuzu tam alın
Uykusuzluk beyin hücreleri için toksik(zehirleyici)dir. Uyku, bellek kaybı ve Alzheimer hastalığına karşı beyninizi korumakta şaşırtıcı güçlere sahiptir. Alzheimer hastalığını birincil olarak kışkırtan, bir bilim adamına göre sizi hızlandırılmış risk altına sokan ürkütücü beyin toksini peptit beta-amiloid düzeylerinin yönetilmesine yardım eden harika bir ilaçtır. Bir araştırma, ortalama beş veya daha az saat gece uykusunun, şeker hastalığına ve Alzheimer’e yol açan obeziteye sebep olabilen tehlikeli karın bölgesi organlarının büyük ölçüde yağlanmasıyla doğrudan ilgili olduğunu göstermiştir. Uyku bozuklukları olanlar, şekerlemeler yapın ve tedavi olun.
- Sosyal çevrenizi genişletin
Alzheimer hastalığından ölen sosyal çevresi çok geniş 90 yaşındaki bir kadının beyni üzerinde araştırma yapan bilim adamları, kadının sahip olduğu geniş sosyal çevrenin, onun beynine Alzheimer hastası olduğunu fark ettirmeyen güçlü bir “kavramsal rezerv” sağladığını buldular. Bunun nasıl olduğu bir gizem, ancak arkadaşlar ve aile ile etkileşimde bulunmak görülüyor ki beyni daha verimli yapıyor. Beyin Alzheimer’in bıraktığı kırık bağlantılara bypass yapmak için değişik iletişim yolları buluyor. Arkadaşlar ve aileyi sıkça görün ve sosyal çevrenizin küçülmesine izin vermeyin.
- Gerilimin üstesinden gelin
Vücudunuz gerilim (stres) altındayken kortikosteroidler adı verilen ve bir bunalım durumunda sizi koruyan hormonlar üretir. Ancak iş sorunları, trafik ve parasal kaygılar gibi günlük olayların tetiklediği sürekli gerilim hali tehlikeli olabilir. Bu, zaman içinde beyin hücrelerini tahrip ediyor ve yeni hücre oluşumunu bastırıyor, yani gerçekten beyninizi küçültüyor. Sevilen birisinin ölümü veya emeklilik gibi yaşam şeklinde değişiklik gibi ani olaylar, bunaklık öncesi ciddi ruhsal gerilim kalıntısı bırakıyor. Biliniz ki süreğen gerilim yaşlı insanlarda bellek azalması ve bunama riskini arttırıyor. Konu ile ilgili doktorunuzun öğütlerini dinleyin. Antidepresan kullanımı, danışmak, gevşeme tekniklerine ve diğer tedavi biçimlerine erken başlanılması halinde bellek kaybına ilişkin gerilim düşürülebilir.
- Dişlerinize özen gösterin
Kötü durumdaki diş etleri beyninizi zehirleyebilir. Diş eti hastalığından sorumlu bulaşmanın (enfeksiyon), beynin bellek kaybı alanlarına ulaşan iltihaplı yan ürünler yaydığını bulan diş ile ilgili Amerikalı araştırmacılara göre, diş ve diş eti rahatsızlığı olan kişiler bellek ve kavrama testlerinden düşük puanlar alma eğilimindedir.
Sonuç olarak fırça kullanmak, diş ipiyle temizlik ve diş eti hastalığını önlemek yalnız diş eti ve dişlerinizin sağlıklı kalması değil belleğinizin daha keskin olmasına yardım edebilir. Bir başka araştırmada, çok ciddi diş eti yangısı olan yaşlı kişilerde bellek ve algılama bozukluğu belirtilerinin görülmesi, az şikâyeti olanlara göre iki veya üç misli daha olası olduğu görülmüştür.
- Yeterli B12 vitamini alın
Yaşlandıkça kandaki B12 vitamin düzeyi düşüyor ve Alzheimer hastalığı şansı artıyor. Bunu gıdalardan özümseme yeteneğiniz, sonraki beyin bozulma yıllarına bir evre başlatarak orta yaşta azalmaya başlar. Oxford Üniversitesi araştırmacıları, yeterince B12 vitamini alamayan beynin küçüldüğünü ve eksikliğin nöronlar etrafındaki yağlı koruyucu miyelin kılıfını lime lime ederek beyin atropisine yol açtığını buldular. Doktorunuza danışarak 40 yaşından sonra günlük 500 ile 1000 mg B12 vitamini alınız.
- Her şeyde sirke
Sirkenin bellek azalmasına, yani yüksek kan şekeri, insülin direnci, diyabet ve diyabet öncesi hastalıklara ve kilo almaya yol açabilen risk faktörlerini azalttığına ilişkin birçok kanıt vardır. Araştırmacılar, insan ve hayvanlar üzerinde yaptıkları çalışmalarda asidik gıdaların potansiyel glikoz düşürücü etkiye sahip olduğunu fark ettiler. Araştırmalar, diyabet, hızlı bunaklık ve bellek kaybı ile ilişkili kilo almayı ve obeziteyi engelleyici, iştahı ve gıda tüketimini frenlediğini de ortaya koydu. Sirkeyi salatalarınıza ve yemeklerinize ekleyin. Unutmayın her tür sirke iş’e yarar.
- Gözlerinizi kontrol ettirin
Eğer görmeniz çok iyi ve bunu yaşlandıkça koruyorsanız, bunaklığın gelişim şansı şaşılacak şekilde, %63 düşüyor. Eğer görmeniz zayıfsa, kalan yaşamınızda göz muayenesi ve olası tedavi için doktora sadece bir kez gitmeniz, bunaklık olasılığını yaklaşık aynı miktarda azaltıyor. Görme sorunlarının bunaklığı nasıl geliştirdiği tam olarak açık değildir ancak görmenin zayıflaması, algılamayı azalttığına inanılan tüm sosyal etkinliklere, okumaya ve eksersiz gibi akılla ilgili ve fiziksel faaliyetlere katılımı zorlaştırıyor.
- Köri baharatı tüketin
Toz halindeki köri, yapısında bellek azalmasını geciktirdiği bildirilen kurkumin bulunan sarı-portakal renkli Hint safranıdır. Bir araştırma, az miktarlarda bile köri tüketen Hintlilerin kavrama testlerini daha iyi yaptıklarını gösteriyor. Kurkumin, algılamanın düşüşünü yavaşlatmak için Alzheimer’i tetikleyen amiloid plakları oluşumunu (bu kişilerin beyinlerinde bulunan birikimler) engelliyor ve mevcut plakları yavaş yavaş yok ediyor. Haftada iki-üç kaşık sarı renkli köri tüketilmesi veya yemeklere serpilmesi öneriliyor.
- Diyabet Kontrolu
Tip 2 diyabet sizi Alzheimer hastalığına karşı korunmasız yapıyor. Araştırmalar, riskin ikiye üçe katlandığını ve diyabet ne kadar erken ise bunaklığın yerleşmesi ve bunama olasılığının o kadar yüksek olduğunu gösteriyor. Bazı uzmanlar Alzheimer hastalığını “beyin diyabeti” olarak adlandırıyor. İki bozukluğun da benzer nedenleri var – obezite, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, fazla yağlı ve şekerli diyetler, düşük fiziksel aktivite ve yüksek kan şekeri. Kısacası, şeker hastalığı nöronları tahrip ederek ve iltihaplanmayı yükselterek beyne çifte darbe vuruyor. Kan şekeri düzeylerinin düşük olması için ne mümkünse yapınız ve düşük doymuş yağ diyetini ve düzenli eksersiz yapmayı bırakmayınız,
- Çay için
Kanıtlar, çayın Alzheimer hastalığından önce gelen algılama kaybını önlediğini ve içtiğiniz çay kadar beyin olgunlaşmasının o kadar keskin olduğunu gösteriyor. Çayın sırrı bir gizem değildir. Çay yaprakları, kana geçen ve beyinde nöronal hasarı önleyen bileşikler içeriyor.
Belirli miktarda yeşil çay antioksidanı, beyin hücrelerini öldüren beta-amiloid toksisitesini (zehirleyiciliğini) engelleyebiliyor. Normal ve yeşil çay içimine önem verin.
